تعالیم و اندیشه‌های اُشو بازه وسیعی را شامل می‌شود و می‌توان آن را در دو سطح مبنایی و روبنایی دسته‌بندی کرد:

الف) مبانی:
اُشو در مذهب خود از ادیان و مذاهب مختلفی بهره می‌گیرد شرح آن‌ها در ذیل می‌آید:
     • بخشی از آراء او به یوگا بر می‌گردد.
     • آیین تانترا ؛ که به عقیده آنها برای تعالی انسان باید دو ناهمجنس متحد شوند که سکس از همین جا مقدس شناخته می‌شود.
     • بخش دیگری از آراء او به ادیان شرق دور مربوط می‌شود علی الخصوص آیین تائوئیزم.
     • آیین بودا؛ در زمینه تناسخ، نیروانه، فقدان تفکر فلسفی و.... از او بهره برده است.
     • استفاده از اصول روانشناسی افرادی نظیر فروید.
     • استناد به عرفان و تصوف اسلامی.
     • آیین زرتشت.
     • شخصی به نام شیخ کبیر که در قرن15 میلادی در هند می‌زیسته است.

زندگانی اُشو:

نام اصلی اُشو «راجنیش چاندرا موهان»، گاهی هم «جاین» را به نام خانوادگی‌اش اضافه کرده‌اند. در کودکی او را، راجنیش صدا می‌کردند اما سال‌ها بعد نام  اُشو را برای خود انتخاب کرد. او می‌گوید: « اُشو  از واژه های بسیار زیباست. در وهله اول همان صوتش زیباست و احترام و عشق و حق‌شناسی و شکر را نشان می‌دهد و مثل عالیجناب یک واژه خشک نیست.»

او در سال 1931 درهندوستان به دنیا آمد و در سال 1981 برای معالجه‌ی یک بیماری ناشناخته به آمریکا رفت و بعد از مدت‌ها به دلایل مختلف دستگیر و راهی زندان شد. بعدها از آمریکا به اروپا و در آخر در سال 1990 به علت سرطان استخوان در شهر پونای هندوستان درگذشت. پیروانش عقیده دارند که او هرگز به دنیا نیامده و هرگز نمرده است بلکه تنها برای دوره‌ای از زندگی‌اش بر زمین گذری کرده است. جمعیت پیروان آیین او در کشور های مختلف حدود سیصد هزار نفر است و محل اصلی تجمع این آیین در شهر پونا می‌باشد. او علی رغم آن که پیروان زیادی داشت هیچ‌گاه کتاب ننوشت و تنها نظرات خود را به شاگردانش منتقل می کرد که آنان سخنرانی هایش را بعدها تبدیل به بیش از ششصد جلد کتاب کردند.

وی بر اساس عقاید خاص خود معتقد بوده است که هیچ نکته مثبتی در آموزش و پرورش نمی بیند و از همین رو تمام آموزش‌هایش از دوران ابتدایی تا پایان دانشگاه را بیهوده می دانست. وی علی رغم تمام مخالفتش با فلسفه از یکی از دانشگاه های هند در رشته فلسفه در مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیل شد. او معتقد بود که در بیست و یک سالگی به روشن ضمیری رسیده است اما آن را تا چهل سالگی مخفی کرده است (و منظور او از روشن ضمیری این است که از اندیشه‌ها و عواطف و احساسات رهایی پیدا کند و خالی الذهن گردد) تا این که تقریبا در چهل سالگی اش در سال 1970 آیینی را با نام «سانیاس جدید» به عنوان آیین خود معرفی نمود که پیروان این آیین سانیاسین خوانده شدند؛ آیینی با باورهایی برای زندگی از جمله «زندگی، عشق و خنده».

وی سیاست را فریب و بیماری می دانست. با دموکراسی و رای دادن مخالف بود و در نگاه کلی‌تر با هر سازمان و تشکیلاتی مخالف بود و گاندی را هم قبول نداشت.

رهبر انقلاب تأکید کردند: دانشمندان دانشگاهی دانشجویان را توجیه کنند که امروز مهمترین مسئله در دنیای اسلام وحدت است.

امام منهای خط امام، امام بی‌هویت است.

در طول این سی و دو سال گذشته هر جا ما توفیق پیدا کردیم که به توصیه‌های امام جامه‌ی عمل بپوشانیم، هر جا توانستیم خط انگشت اشاره‌ی امام را دنبال کنیم، توفیقات فراوانی نصیب ما شد. مردم با این چشم، به راه امام و خط امام و میراث ماندگار امام نگاه میکنند. در این سی سال، ملت ما توانسته است در مقابل سنگین‌ترین توطئه‌ها ایستادگی کند. علیه ملت ایران توطئه‌ی نظامی بود، توطئه‌ی امنیتی بود، توطئه‌ی اقتصادی توطئه‌ی تبلیغاتی بود توطئه‌ی سیاسی بود. ملت ایران به برکت مکتب امام و راه امام، در مقابل این توطئه‌ها ایستادگی کرد

امام را فقط مایه‌ی زینت جمهوری اسلامی نمی‌دانیم. بالاتر و مهمتر از اینها این است که امام ما را به راهی هدایت کرد، هدفهایی را برای ما تعریف کرد، شاخص‌هایی را در میانه‌ی راه به ما معرفی کرد تا راه را گم نکنیم. فقط در صورت پیمودن این راه است که ما می‌توانیم به حیات طیبه برسیم و طعم آن را بچشیم

آن کسانی که در پی تغییر هویت انقلاب بر می‌آیند، معمولاً با پرچم رسمی و با تابلو جلو نمی‌آیند؛ آنچنانی حرکت نمیکنند که معلوم بشود اینها دارند با این حرکت مخالفت میکنند
برای اینکه این جهتگیری غلط و این انحراف اتفاق نیفتد، احتیاج به شاخصهای معینی هست. باید سر راه، شاخصهائی وجود داشته باشد. اگر این شاخصها بود، روشن بود، واضح بود، در معرض دید مردم بود، انحراف اتفاق نمی‌افتد؛ اگر کسی هم در جهت انحراف کار کند، از نظر توده‌ی مردم شناخته میشود؛ اما اگر شاخصی وجود نداشت، آن وقت خطر جدی خواهد شد.

خوب، شاخص در انقلاب ما چیست؟
من عرض میکنم بهترین شاخصها، خود امام و خط امام است. امام بهترین شاخص برای ماست

رفتار امام، گفتار امام. خوشبختانه بیانات امام در دسترس است، تدوین شده است. وصیتنامه‌ی امام آشکارا همه‌ی مافی‌الضمیر امام را برای آینده‌ی انقلاب تبیین میکند. نباید اجازه داد این شاخصها غلط تبیین شوند، یا پنهان بمانند، یا فراموش بشوند. اگر این شاخصها را ما بد تبیین کردیم، غلط ارائه دادیم، مثل این است که یک قطب‌نما را در یک راه از دست بدهیم، یا قطب‌نما از کار بیفتد

امام را صریح باید آورد وسط میدان. مواضعش بر علیه استکبار، مواضعش بر علیه ارتجاع، مواضعش بر علیه لیبرال دموکراسی غرب، مواضعش بر علیه منافقان و دورویان را باید صریح گذاشت. کسانی که تحت تأثیر آن شخصیت عظیم قرار گرفتند، این مواضع را دیدند و تسلیم شدند.
امام منهای خط امام، آن امامی نیست که ملت ایران به نفس او، به هدایت او جانشان را کف دست گرفتند، فرزندانشان را به کام مرگ فرستادند، از جان و مالشان دریغ نکردند و بزرگترین حرکت قرن معاصر را در این نقطه‌ی عالم به وجود آوردند. امام منهای خط امام، امام بی‌هویت است. سلب هویت از امام، خدمت به امام نیست. مبانی امام، مبانی روشنی بود. این مبانی – اگر کسی نخواهد مجامله کند، تعارف کند – در کلمات امام، در بیانات امام، در نامه‌های امام، و بخصوص در وصیتنامه‌ی امام – که کوتاه شده‌ی همه‌ی آن مواضع است – منعکس است

دریافت قسمت اول مجموعه قطب نما | خط امام

قطب نما ، مجموعه ۷ پادکست با موضوع تبیین خط امام توسط رهبر معظم انقلاب است که تا ۱۵ خرداد منتشر خواهند شد.

حکمت 45 – نهج البلاغه (دشتی)

متن عربی: لَوْ ضَرَبْتُ خَیْشُومَ الْمُؤْمِنِ بِسَیْفِی هَذَا عَلَى أَنْ یُبْغِضَنِی مَا أَبْغَضَنِی وَ لَوْ صَبَبْتُ الدُّنْیَا بِجَمَّاتِهَا عَلَى الْمُنَافِقِ عَلَى أَنْ یُحِبَّنِی مَا أَحَبَّنِی وَ ذَلِكَ أَنَّهُ قُضِیَ فَانْقَضَى عَلَى لِسَانِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ أَنَّهُ قَالَ « یَا عَلِیُّ لَا یُبْغِضُكَ مُؤْمِنٌ وَ لَا یُحِبُّكَ مُنَافِق »

ترجمه: اگر با شمشیرم بر بینى مؤمن بزنم كه دشمن من شود، با من دشمنى نخواهد كرد، و اگر تمام دنیا را به منافق ببخشم تا مرا دوست بدارد، دوست من نخواهد شد و این بدان جهت است كه قضاى الهى جارى شد، و بر زبان پیامبر امّى گذشت كه فرمود: «اى على مؤمن تو را دشمن نگیرد، و منافق تو را دوست نخواهد داشت»

برخی گمان می کنند، ملاک رستگاری فقط اعمالی است که با دست و پا و چشم و گوش و زبان انجام می گیرد. اما جالب است بدانید در قرآن و روایات بر اعمال قلبی بیش از اعمال جوارحی تاکید شده است. به عنوان مثال ایمان یکی از اعمال قلبی است که لازمۀ پذیرش هر عمل جوارحی می باشد.

دوستی و دشمنی با دیگران، یکی از حالات قلبی ما انسان هاست که گاهی اراده ی ما در این دوستی و دشمنی نقش دارد یا لااقل در ایجاد زمینۀ آنها مؤثر است. در این مواقع دوست داشتن و دشمن داشتن از اعمال قلبی ما محسوب می شود. در مورد این عمل قلب احادیث زیادی در دین وارد شده است.

مهم ترین سؤالی که در مورد دوستی و دشمنی مطرح است؛ پرسش از ملاک آن است. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله به یکی از اصحاب می فرمایند: «اى بنده خدا محبت و کینه ات براى خدا باشد و برای خدا ولایت و دوستی افراد را بپذیر و برای خدا با افراد دشمنى كن. هرگز كسى به دوستى و ولایت خداوند نمى رسد مگر این چنین باشد، و شخصى اگر چه نماز و روزه اش زیاد گردد، مزه ایمان را نخواهد چشید مگر این گونه قدم بردارد»

راوى از پیامبر پرسید: ای رسول خدا من از كجا بدانم كه دوستى و  دشمنى من براى خداست؟ دوست خدا كیست تا با او دوست باشم و دشمن خدا کیست تا با او دشمنى كنم؟ در این هنگام رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله به طرف حضرت على علیه السّلام اشاره كردند و گفتند: این شخص را می بینی؟ گفت: آرى.

فرمودند: «دوست این دوست خداست، پس دوستش دار. دشمنش دشمن خداست، پس تو هم با او دشمن باش؛ دوست او را دوست داشته باش اگر چه قاتل پدرت و فرزندت باشد و دشمن او را دشمن بدار اگر چه پدرت یا فرزندت باشد».

وصیتنامه‌ی امام جلوی چشم ما است

اصول امام، اصول روشنی است. خوشبختانه بیانات امام، نوشته‌جات امام در بیست وچند جلد در اختیار مردم است؛ همه میتوانند مراجعه کنند. ما مفید نمیدانیم که به اسم امام تمسک کنیم، اما اصول امام رابه فراموشی بسپریم؛ این غلط است. اسم امام و یاد امام به‌ تنهائی کافی نیست؛ امام با اصولش، با مبانی‌اش، با نقشه‌ی راهش برای ملت ایران یک موجود جاودانه است. نقشه‌ی راه در اختیار امام است و آن را به ما عرضه کرده است؛ اصول امام مشخص است.

راه امام و خط امام و انگشت اشاره‌ی امام و نشانه‌هائی را که امام برای پیمودنِ این راه قرار داده است، باید قدر دانست؛ از همه بیشتر جوانها ومسئولین کشور باید به مسئله‌ی توصیه‌های امام و وصیتنامه‌ی امام به چشم یک دستورالعمل نگاه کنند.

امروز قوای ثلاثه و مسئولان گوناگون کشور – اعم از نظامی و غیر نظامی و سیاسی و اجتماعی و خدماتی – باید دستورالعمل کار خود را همین وصیتنامه‌ی امام و راهنمائی های امام قرار بدهند.

آنچهکه امام بزرگوار از اظهارات خود، از گفته‌های خود، از نوشته‌های خود درمیان ما باقی گذاشت، بیّنات است، محکمات است؛ متشابهات نیست که کسی آنها رانفهمد. آخرین سخن امام هم وصیتنامه‌ی امام است. من همیشه به مسئولین وکسانی که در دولتهای گوناگون یک کار مهمی دستشان بوده است، توصیه میکردم که به وصیتنامه‌ی امام مراجعه کنند. وصیتنامه‌ی امام، لبّ ارزشهای مورد نظرامام است؛ اینها را امام باقی گذاشته، زنده گذاشته است. لذاست که این ارزشها قابل تحریف نیست، قابل تغییر نیست.

صراط مستقیم انقلاب

مواضع امام بایستی به طور روشن و واضح – همان طور که خود او گفت، همان طور که خود او نوشت – تبیین شود؛این ملاک راه امام و خط امام و صراط مستقیم انقلاب است.

نباید برای خوشامد این و آن، برخی از مواضع حقیقی امام را یا انکار کرد، یا مخفی نگه داشت. امام هویتش، شخصیتش به همین مواضعی است که خود او با صریح‌ترین بیانها، روشن‌ترین الفاظ و کلمات، آنها را بیان کرد. همین‌ها بود که دنیارا تکان داد.

خط امام اجزایی دارد، مهمترین آنچه که درباره خط امام و راه امام می شود گفت، چند نکته است که من عرض می کنم. و  بخصوص به جوانها عرض میکنم: بروید وصیتنامه‌ی امام را بخوانید. امامی که دنیا را تکان داد، امامی است که در این وصیتنامه منعکس است.

دریافت قسمت دوم مجموعه  قطب نما | وصیت نامه

قطب نما | مردم

بدون تحقّق خواست مردم، خیمه نظام اسلامی، سرِ پا نمی‌شود

به گزارش پایگاه شجره طیبه صالحین ، دومین مطلب، تکیه به مردم است هیچ کس در نظام اسلامی نباید مردم، رأی مردم و خواست مردم را انکار کند. بدون آراءِ مردم، بدون حضور مردم و بدون تحقّق خواست مردم، خیمه نظام اسلامی، سرِ پا نمی‌شود و نمی‌ماند. البته مردم، مسلمانند و این اراده و خواست مردم، در چارچوپ قوانین و احکام اسلامی است.

در باور به مردم، امام بزرگوار، ملت ایران را به معنای حقیقی کلمه میشناخت. امام اعتقاد داشت که این ملت، ملتی است با ایمان عمیق، باهوش و شجاع؛ که اگر پیشوایان لایقی در میان آنها پیدا شوند، این ملت میتواند مثل خورشید در میدانهای مختلف بدرخشد؛ امام این را قبول داشت. ملت ایران را میشناخت، به ملت ایران اعتماد داشت. ایمان عمیق مردم که در زیر اندودهای ساخته و پرداخته‌ی دنیاطلبان مخفی و پنهان شده بود، امام بزرگوار این ایمان عمیقِ تغییرناپذیر را شکوفا کرد؛ غیرت دینی مردم را برانگیخت و ملت ایران الگوی استقامت و بصیرت شد. مردم در چشم امام بزرگوار، عزیزترین بودند؛ دشمنان مردم، منفورترین بودند. اینکه شما ملاحظه میکنید که امام در مقابله‌ی با قدرتهای سلطه‌گر لحظه‌ای از پا ننشست، عمدتاً به‌خاطر همین بود که قدرتهای سلطه‌گر، دشمن سعادت مردم بودند و امام دشمن مردم را دشمن میداشت.

یکی دیگر از خطوط اصلی خط امام، نقش مردم است؛ هم در انتخابات که امام در این کارواقعاً یک حرکت عظیمی انجام داد، هم در غیر انتخابات، در مسائل گوناگون اجتماعی. درهیچ انقلابی در دوران انقلابها – که نیمه‌ی اول قرن بیستم، دوران انقلابهای گوناگوناست؛ در شرق و غرب دنیا انقلابهای مختلفی با شکلهای مختلف به وجود آمد – سابقه ندارد که دو ماه بعد از پیروزی انقلاب، یک رفراندوم عمومی برای انتخاب شیوه‌ی حکومت و نظام حکومتی انجام بگیرد؛ اما به همت امام در ایران این اتفاق افتاد. هنوز یک سال از انقلاب نگذشته بود که قانون اساسی تدوین و تصویب شد. آن وقت انتخابات مجلس خبرگان راه افتاد و مردم خبرگان را برای تدوین قانون اساسی انتخاب کردند؛ بعد هم که قانون اساسی تدوین شد، آن را به رأی عمومی گذاشتند؛ رفراندوم شد، مردم قانون اساسی را انتخاب کردند. بعد همانتخابات ریاست جمهوری و مجلس برگزار شد. در سخت‌ترین دوران جنگ که تهران زیربمباران دشمن بود، انتخابات تعطیل نشد؛ حتّی تا امروز یک روز انتخابات در ایران تأخیر نیفتاده است. کدام دموکراسی را در دنیا شما سراغ دارید؟ انقلاب ها که هیچ؛ درهیچ دموکراسی‌ای، با این دقت، سر موقع، آراء مردم به صندوقها ریخته نمیشود. این خط امام است.

در غیر مسائل انتخابات هم بارها مردم مورد توجه امام قرار گرفتند و امام به نقش آنها اشاره‌ی روشن کردند، گاهی تصریح کردند؛ در یک جاهائی گفتند: اگرمسئولین فلان کار را که باید انجام بدهند، انجام ندهند، مردم خودشان وارد میشوند وانجام میدهند.

دریافت قسمت چهارم مجموعه قطب نما | مردم

آيه 23  سوره مبارکه احزاب

« مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا »

ترجمه: از ميان مؤمنان مردانى‏اند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا كردند برخى از آنان به شهادت رسيدند و برخى از آنها در [همين] انتظارند و [هرگز عقيده خود را] تبديل نكردند

نکات آیه

همه‏ اصحاب پیامبر و مؤمنان در یك درجه نیستند. «من المؤمنین»

نقل كمالات دیگران یكى از راه‏هاى تربیت است. «من المؤمنین رجال ...»

دفاع از حقّ تا مرز شهادت، نشانه‏ى صداقت در ایمان است. «صدقوا ما عاهدوا اللّه»

تعهّد، لازم الاجرا و عمل به آن نشانه صداقت است. «صدقوا ما عاهدوا»

بزرگداشت شهدا، پیام و درسى قرآنى است. «فمنهم من قضى نحبه»

انتظار شهادت نیز یك ارزش است. «و منهم من ینتظر» آمادگى براى لقاى خداوند، از صفات مؤمنان است.

باب شهادت باز است. «و منهم من ینتظر»

شهادت برخى مؤمنان، عامل عقب نشینى یا دلسردى دیگر مؤمنان نمى‏شود. (مؤمن با این‏كه شهادت دوستان و عزیزان خود را مى‏بیند، باز خود در انتظار شهادت است) «و منهم من ینتظر»

مؤمنان واقعى پایبند عهد و پیمان خود با خدا هستند و هیچ چیز حتّى شهادت دوستان و عزیزان، روحیه آنان را تغییر نمى‏دهد. «و ما بدّلوا تبدیلا»

بشر به طور فطری در پی معنویت و ارتباط با منبع لایزال قدرت است که او را در وقت نیاز پاسخ دهد و با اتکا به او در ناملایمات و سختی‌های زندگی با آرامش مسیر زندگی را طی کند، اما‌ گاه در شناخت این منبع و نحوه برقراری ارتباط با آن، دچار خطا شده و اینجاست که جنبشهای معنوی و عرفانهای کاذب ظهور می کند. از این رو در واکاوی آسیبهای این عرفانها با حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین مشکانی سبزواری، رئیس موسسه بهداشت معنوی و پژوهشگر حوزوی به گفت و گو پرداخته‌ایم که بخش نخست آن از نظرتان می‌گذرد:

عرفانهای نوظهور و جنبشهای نوپدید معنوی با تمرکز بر تخریب یا کمرنگ کردن کدامیک از آموزه‌های دینی مذهبی، تولید و ترویج می‌شوند؟
- جنبشهای شبه معنوی اصولاً با تمامی نظام باوری جامعه هدف خودشان کار دارند. این جنبشها که مسلح به ابزار روان‌شناسی هستند، تمامی باور‌ها را مورد هدف قرار داده‌اند. البته گویا در یک تقسیم کار نانوشته، هر کدام از اینها، جامعه هدف خاص خود را دارد و باور خاصی را بیشتر مورد هدف قرار داده است.
این نکته هم اهمیت دارد که بدانیم برخی باورهای مبنایی اگر دستکاری و منحرف شود، باورهای دیگر را به طور سیستماتیک مورد خدشه قرار می‌دهد. مثلاً هنگامی که توانستند باور خدای درون را به جای خداوند باری‌تعالی بر مخاطب خود تحمیل کرده و بباورانند، در امام‌شناسی، انسان‏‌شناسی و ارزشهای الهی نیز تغییر ایجاد می‌شود

دالایی لامای چهاردهم

در سنت لامایی مکتب بودا، انتخاب دالایی لاما از میان راهبان و روحانیان معابد نیست. آنان معتقدند بعد از مرگ دالایی لاما روح او در وجود کودکی حلول می کند. از این رو امکان ندارد تاریخ تولد این کودک قبل از مرگ رهبر قبلی باشد.

دالایی لامای چهاردهم یا «تنزین گیاتسو» در سال 1935 در خانواده ای کشاورز و پر جمعیت به دنیا آمد و از دو سالگی تجسم دالایی لامای پیشین شناخته شد و در دو سالگی به مقام مقدس دالایی لامایی رسید. او در شش سالگی تحصیلات خود را آغاز کرد و در 25 سالگی به درجه دکترای فلسفه بودا دست یافت. در 16 سالگی قدرت سیاسی تبت را در دست گرفت و در لهاسا ساکن شد. در 1960 به دلیل وجود تهاجم چینی ها مجبور به ترک کشور و پناه بردن به هند شد و در این زمان تاسیس دولت در تبعید، اتفاقات تبت را جنبه بین المللی داد. اولین پارلمان تبتیان هم در تبعید تشکیل شد و دالایی لاما دیدارهای خود را از کشورهای خارجی شروع کرد و تاکنون از 62 کشور جهان دیدن کرده است و با شخصیت های مهم مذهبی مانند پاپ ژان پل دوم . بندیکت شانزدهم به گفتگو نشسته است.

دالایی لاما در راستای فعالیت های سیاسی سه بار در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی داشته است و در سال 1963 قانون اساسی دموکراتیک تبت را بر اساس اصول بودایی و اعلامیه جهانی حقوق بشر انتشار داد تا الگویی برای آینده سیاسی تبت آزاد باشد.

او در سه دهه گذشته موسسات مذهبی، فرهنگی و تحصیلاتی تاسیس کرده تا هویت تبتی و میراث غنی آن محفوظ بماند. تمامی فعالیت سیاسی و کتب و سخنرانی های مذهبی او بر محور گفتگو و پایه های صلح بشری است. از این رو در سال 1989 جایزه صلح نوبل به او اعطا گردید. هم چنین در سال های 1999-1959 بیش از 57 دکترای افتخاری، حکم یا جایزه از سوی موسسات علمی و فرهنگی و دانشگاه های جهان به او اعطا شده است.

 علاقه امریکا و اسرائیل به دالایی لاما

یکی از آخرین مدارک افتخاری دالایی لاما عنوان استاد افتخاری دانشگاه موری امریکاست. اعطای مدال طلای کنگره ایالات متحده امریکا به دالایی لاما که بالاترین نشان قدردانی از یک غیرنظامی است و تابحال در تاریخ امریکا سابقه نداشته است، نشان دهنده علاقه امریکایی ها و دولت این کشور به اوست.

او علاوه بر سفرهای متعدد به امریکا، سفرهایی هم به اسرائیل داشته است تا مردم منطقه را به صلح و آرامش دعوت کند. نیایش او در مقابل دیوار ندبه به معنای وابستگی رسمی به صهیونیست جهانی است. در خصوص مسائل خاورمیانه نیز در سال 1385 خبری مبنی بر مخالفت دالایی لاما با اعدام صدام مخابره شد زیرا او معتقد بود که صدام قابل اصلاح است.

آثار دالایی لاما

1. زندگی در راهی بهتر، اندیشه هایی درباره راستی، مهرورزی و نیک بختی
2. هنر شاد زیستن
3. کتاب عشق و همدردی
4. کتاب خرد
5. کتاب کوچک عقل و خرد
6. کتاب کوچک ژرف اندیشی

ادامه نوشتار قبل...
‌مبانی فکری
6. اولین، دومین و سومین قدرت و تمامیت نفس
به عقیده دون‌خوان، ادراک پیامد دقت انسان است. به بیان دیگر، ما تنها چیزهایی را درک می‌‌کنیم که دقت‌مان را بر آنها تمرکز می‌دهیم. این دقت در زندگی ما به ساحت‌هایی از واقعیت معطوف می‌‌شود که با حواس پنجگانه ما قابل ادراک است. بنابر این ما تسلیم این توهم می‌گردیم: دنیایی که به این صورت برایمان ایجاد شد، کل واقعیت است. به این ترتیب در توهمی اسیر شده‌‌ایم که با قدرت شخصی خویش نمی‌‌توانیم خود را از شر آن خلاص کنیم. دون‌‌خوان این مطلب را دقت اسیرشده در تونال و «اولین دقت» می‌‌نامد. برای ادامه درک نظام آموزشی وی مهم است که در برابر «اولین دقت»، «دومین دقت» را نیز قرار داد. در اینجا بحث بر سر باقیمانده دقت است که به عنوان قدرت نامتمرکز نهانی، در حیطه واقعیت باقی مانده است. صرف‌نظر از موقعیت‌های استثنایی، «دومین دقت» در وضعیتی نیست که حالت آگاهی شکل‌دهنده را ظاهر سازد. باوجود این ما با آن در ناوال مانده‌ایم.
7. رؤیا بینی
در طریقت معرفت دون‌‌خوان، رؤیا دیدن اوج هنر دومین دقت است. با این روش، سالک توانایی خود را برای متوقف کردن گفت‌‌وگوی درونی و ورود به ناوال وسعت می‌‌بخشد. البته باید در نظر داشت که این رؤیا دیدن با خواب دیدن معمولی که هر شخصی آن را تجربه کرده، متفاوت است. توصیه دون‌خوان برای اولین قدم در رؤیابینی، تلاش برای دیدن دست‌‌ها در رؤیاست که با وجود سادگی، تلاشی بسیار می‌طلبد.
8. کمین و شکار کردن
دون‌‌خوان در پایان آموزش‌هایش «کمین و شکار کردن» را می‌‌آموزاند تا به کمک آن کاستاندا شکل انسانی را از دست بدهد و به تمامیت نفس خویش دست یابد. کاستاندا اصول مهم کمین و شکار را پس از دون‌‌خوان زیر نظر فلوریندا می‌‌آموزد. دون‌خوان بر آن بود که بینندگان جدید سه مجموعه از فنونی را بنیان نهادند که سنگ‌‌بنای کارشان شد: اولی تسلط بر «کمین و شکار کردن»، دومی تسلط بر «قصد» و سومی تسلط بر «رؤیا». اساس تسلط بر آگاهی، به حرکت در آوردن پیوندگاه در شخص بوده که یکی از راه‌‌های دست یافتن به آن، «کمین و شکار کردن» است.
9. فیوضات عُقاب و هسته‌های تجریدی روح
کاستاندا نام کتاب ششم خود را «هدیه عُقاب» نهاده و در بخش سوم این اثر ما را با مفهوم عقاب آشنا می‌سازد. عقاب استعاره‌ای است برای قانون، آن هم قانونی که طریقت معرفت را دربردارد، یا قانون ناوال که سالکان این طریق در سیطره آن سیر می‌کنند. از نگاه دون‌‌خوان، قدرتی که سرنوشت موجودات زنده را رقم می‌‌زند، عقاب نامیده می‌شود.
10. موجودات غیرآلی یا غیرارگانیک
در جای‌‌جای آثار کاستاندا با انواع موجودات غیرارگانیک مواجه می‌شویم که دون‌‌خوان از آن‌‌ها می‌‌گوید و سالک معرفت در مواقعی خاص به آ‌‌ن‌‌ها برمی‌‌خورد. این موجودات بی‌‌آنکه مانند انسان‌‌ها یا موجودات زنده آلی و ارگانیک، دارای جسم باشند، زنده‌‌اند و از زنده بودنشان آگاه هستند. کاستاندا در طی دوران آموزش خود نزد دون‌‌خوان مرحله به مرحله با این موجودات آشنا می‌شود و در هر اثرش توصیف خاصی از آن‌‌ها به دست می‌دهد. در ترجمه فارسی آثارش این موجودات نام‌های مختلفی به خود گرفته‌اند؛ مانند متفق، مواصل، دلیل و همزاد. کاستاندا در آثار دیگرش درباره این موجودات نکاتی را یادآور می‌شود و در کتاب هفتم و نهم نیز فصلی را به موجودات غیرارگانیک اختصاص می‌‌دهد.
فنون عملی
به‌‌طور کلی آموزش‌‌های دون‌‌خوان را می‌‌توان به دو بخش «سوی راست» و «سوی چپ» یا اولین و دومین دقت تقسیم کرد. در بخش‌‌بندی دیگری، دو شاخه‌‌ی تخصصی «هنر کمین و شکار کردن»و «هنر رؤیابینی» جای می‌‌گیرند که هر یک شاخه‌‌های فرعی عملی خاص خود را دارند.
فنونی که دراین مبحث از نظر خوانندگان می‌‌گذرد، بر اساس ترتیب آثار کاستاندا و دوره‌های زمانی سیر و سلوک او از آغاز تا آخرین آثار منتشر شده‌اش تقسیم بندی شده‌‌اند:
1. فنون استفاده از گیاهان اقتدار؛ 2. فنون ارتباط با موجودات غیرارگانیک؛ 3. فنون رفتار سالکانه برای تغییر بینش؛ 4. فنون توقف گفتوگوی درونی و دنیا؛ 5. فنون رؤیا بینی؛ 6. فنون کمین و شکار؛ 7.فنون حرکات جادویی

زندگی نامه

جیدو کریشنا مورتی در 12 می 1895 م در جنوب هند دیده به جهان گشود. پدرش «ناریانیا» و مادرش «جیدو سن‌‌جی‌‌‌‌واما» نام داشت. آنان دارای 11 فرزند بودندو کریشنا هشتمین فرزند این خانواده پرجمعیت و با عقاید متعصبانه برهمنی بود؛ خام خواران سرسختی که از خوردن تخم مرغ نیز پرهیز می‌کردند.

خاواده او در سال 1903 به کوداپا مهاجرت کردند و مادر او در سال 1905 به خاطر بیماری مالاریا در کوداپا زندگی را ترک گفت. پدر کریشنا مورتی، گرچه یک برهمایی متعصب به شمار می‌‌رفت اما به عضویت انجمن «جامعه تئوسوفیان» درآمده بود. ناریانیا، پس از بانشستگی به عنوان نگهبان برای مجموعه تئوسوفی‌‌ها در منطقه آدیار هند انتخاب شد و این امر مبدأ تحولی شگرف و بستر اتفاقی بزررگ در زندگی کریشنا مورتی گردید.

در سال 1909 کریشنا به عضویت آن انجمن درآمد. در این سال (14 سالگی) کریشنا عضو رسمی فرقه ‌T.S می‌‌شود و این عضویت برای او یک انتخاب بزرگ محسوب می‌‌شود.

سرپرستی کریشنا رسماً از پدرش اخذ و به آنی بیزانت داده شد و تربیت معنوی و روحی – روانی او توسط مسئولان ‌T.S‌‌ رقم خورد. کریشنا دو سال در هندوستان تحت آموزش زبان انگلیسی بود و سپس برای ادامه تحصیل به انگلستان فرستادند. پدر او در سال 1925 بر اثر بیماری سل درگذشت. این ضایعه منشأ تحول در اندیشه‌‌های وی شد.

در سال 1911، رهبر مذهبیون در T.S شد و به مسح دوباره تولد یافته در غروب و بودایی دیگر در شرق نامیده شد. در این دوره او را معلم جهانی خواندند این مهمترین پدیده ای بود که در جوانی مورتی رخ داد و انجمن این را صراحتاً اعلام کردند.

دو نکته:

1. مورتی با پذیرفتن این اعلام جهانی دعوی منجی گری دارد و خود را منجی آخرالزمان و موعود نجات بخش بشریت و معلم همه انسان ها معرفی می کند و با همین اعتبار سالیانی از اعضای انجمن و دیگران بهره برداری می نماید.
2. کریشنا مورتی اگر انسان فرهیخته و اهل معناست به کدام حق به خود اجازه می دهد با ین گونه عناوین جذاب و فریبنده اعضای انجمن خویش و جهانیان را فریب می دهد؟

در سال 1929 انجمن نظم ستاره شرق را منحل کرد.

تئوسوفی چیست؟

تئو به معنای خدا و سوفی به معنای دانش است. عبارت ترکیبی تئوسوفی ریشهای کهن ودیرینه داشته و اشاره به هرگونه نظام فکری دارد که وحی الهی اساس آن است و تجربه اصلی اش روشنی درونی ناشی از روح خداوند است. این کلمه گاهی اشاره است به دانش مرزی که در طی اعصار به شکل فلسفهای باطنی به نام حکمت باستانی یا تئوسوفی منتقل شده است و می توان هرگونه نظام عرفانی واضح را با این واژه توصیف کرد.

بنیادهای اساسی تئوسوفی

حلول مطلق خداوند، تثلیث تجلی خدا، اعتقاد به تناسخ، رشد بشریت دراثر تبدّل ابدان، پیشروی تحت قانون کارما، وجود آموزگاران الهی و انسان های خارق العاده و اعتقاد به سه دنیی جسمانی، عاطفی و معنوی.

کریشنا مورتی هرگز ازدواج نکرد، اما در زندگی وی یک نقطه تاریک و مبهم رخ عیان می کند و آن اتهامی است که از سوی دختر یکی از طرفدارانش درخصوص ارتباط نامشروع کریشنا بامادر وی مطرح گردیده که منجر به دعوای بزرگی شد.

مدال صلح و پایان زندگی

کریشنا مورتی در سال 1984 مختخر به دریافت مدال صلح از سوی سازمان لل متحد گردید. کریشنا موتی بر اثر ابتلا به بیماری سرطان پانکراس در 17 فوریه سال 1986 در سن 91 سالگی در شهر اوهای کالیفرنیا درگذشت.

ما به یارى خدا تا نابودى کامل دشمنان اسلام و ملتهاى مستضعف جهان در برابر آنان، و به ‏خصوص در مقابل آمریکاى جهان‏خوار ایستادگى خواهیم کرد.
آمریکاى جهان‏خوار باید بداند که ملت عزیز و خمینى تا نابودى کامل منافعش او را راحت نخواهند گذاشت و تا قطع هر دو دست آن، به مبارزه خدایى خود ادامه خواهند داد.
ما تا آخر عمر، علیه دولت آمریکا مبارزه مى‏ کنیم و تا آن‏را به جایش ننشانیم و دستش را از منطقه کوتاه نکنیم و به تمام مبارزان راه آزادى کمک نکنیم تا آن‏ها را شکست دهند و خود مردم ایران سرنوشت خویش را به دست گیرند، از پاى نمى ‏نشینیم. دنیا باید آمریکا را از بین ببرد و الا تا این‏ها هستند، این مصیبت‏ها در دنیا هست. اینجا نشد، یک جاى دیگر.

گفتار دوم ـ وجوب امر به معروف و نهی از منكر

هر چند روایت‌ها و احادیثی كه تاكنون بیان گردید، هر یك به نوعی بیانگر وجوب امر معروف و نهی از منكر از دیدگاه امام علی علیه‌اسلام، می‌باشد، اما در اینجا چند روایت دیگر را كه با صراحت بیشتر نمایانگر این مسأله می‌باشند، می‌آوریم. البته در مباحث آتی هم موضوع وجوب این دو فرضیه نهفته است.

1) «فرض‌الله ... و الامر بالمعروف مصلحه للعوام و النهی عن المنكر ردعاً للسفهاء:[21] خداوند امر به معروف را به خاطر مصلحت عوام و نهی از منكر را به خاطر كوبیدن سفیهان واجب نموده است». از این روایت علاوه بر وجوب امر به معروف و نهی از منكر، حكمت تشریع آن دو نیز فهمیده می‌شود كه عبارت از مصلحت عوام و راندن سفیهان جامعه است.

2) «كن بالمعروف آمراً و عن المنكر ناهیاً:[22] آمر به معروف و ناهی از منكر باش». امام علی علیه‌السلام، در كوتاه‌ترین عبارت، وجوب این دو فرضیه را بیان داشته است.

3) «اموا بالمعروف و أنهوا عن المنكر:[23] امر به معروف و نهی از منكر كنید» در این دو روایت با صیغه‌ی امر، واجب بودن این دو فرضیه‌ی مقدس به مسلمانان یادآوری شده است. در جای دیگری حضرت سكوت و چشم‌پوشی در برابر گناهان دیگران را حلال نمی‌دانند.

4) لا یحل لعین مؤمنه‌تری الله یعصی فتطرف حتی تغیره:[24] حلال نیست برای چشم مؤمنی كه ببیند نافرمانی خداوند می‌شود، چشم‌پوشی نماید، مگر اینكه نسبت به تغییر آن اقدام نماید.»

گفتار سوم ـ شرط و خصوصیات آمر و ناهی
علی علیه‌السلام، تعابیر زیادی در خصوص آمر و ناهی و این‌كه چه خصوصیاتی باید داشته باشد و به چه نكاتی توجه نماید، دارند. مهم‌ترین خصوصیت امر به معروف و ناهی از منكر از نظر امیر‌المؤمنین این است كه باید خودش به آنچه كه می‌گوید، عامل باشد. دیگر این‌كه اهل مدارا، سازش و تابع مطالع نباشد. همچنین آمر و ناهی باید در این راه از سرزنش ملامت‌گران نهراسند.

الف ـ عامل بودن آمر و ناهی
عامل بودن شخص آمر و ناهی كه اغلب در لسان دین و بالاخص در كلمات امام علی علیه‌السلام، از آن به «ائتمار» و «تناهی» تعبیر می‌شود، نكته بسیار مهمی است كه باید آمر و ناهی آن را مراعات نماید. این موضوع كه در قرآن كریم و احادیث معصومین علیهم‌السلام، نیز بر آن صحه گذاشته شده است، به اندازه‌ای اهمیت دارد كه عده‌ای از علما آن را شرط وجوب امر به معروف و نهی از منكر دانسته‌اند.[25] البته در مقابل، جمهور فقها و علما قائل به این شرط برای وجوب نیستند و همان چهار شرط مشهور(علم، عدم اصرار عاصی بر معصیت، احتمال تأثیر، عدم احتمال مفسده و ضرر مالی و جانی و عرضی) را شروط وجوب می‌دانند.[26] مع‌الوصف عدم پایبندی آمر و ناهی به آنچه خود می‌گوید و از دیگران انتظار دارد، به عنوان یك صفت بسیار نكوهیده قلمداد شده است:

1) «آئتموا بالمعروف و أمروا به و تناهوا عن‌المنكر و انهواعنه:[27] به معروف عمل كنید و به آن امر و فرمان دهید. از منكر دست بكشید و دیگران را نیز از آن باز دارید.» در اینجا حضرت ابتدا به «ائتمار» و عمل نمودن به معروف و كار نیك دستور می‌دهند سپس خواستار «امر به معروف» می‌گردند. همچنین اول «تناهی و ترك منكر را لازم می‌دانند، آنگاه می‌خواهند كه «نهی از منكر» صورت گیرد.

2) «إنی لارفع نفسی أن انهی الناس عمالست انتهی عنه او آمرهم بما لا اسبقهم الیه بعملی اوارضی منهم لا یرضی ربی:[28] من نفس خود را بالاتر از این می‌دانم كه مردم را از چیزی نهی كنم كه خودم دست از آن بر‌نداشته باشم، یا آنان را به چیزی دستور دهم كه خودم قبل از آنان بدان عمل نكرده باشم، یا به كاری از آنان راضی باشم كه خداوند از آن رضایت نداشته باشد». امر و نهی بدون عمل، كه در سیره‌ی شخص آمر و ناهی مورد توجه نباشد و صرفاً دیگران را مد‌نظر قرار دهد و در آن، آمر و ناهی از كردار خودش غافل باشد، آنچنان ناپسند و خلاف شأن یك انسان وارسته است كه حضرت شأن خود را بالاتر از آن می‌داند كه این‌گونه باشد.

3) «ایها الناس إنی والله لا احثكم علی طاعه إلا و أسبقكم الها، و لا أنها عن معیصه الا و أتناهی قلبكم عنها:[29] ای مردم، به خدا قسم من هیچ‌گاه شما را به طاعتی تشویق و ترغیب نكرده‌ام مگر اینكه خودم قبل از شما از آن دست كشیده‌ام». زشتی و ناپسندی امر و نهی بدون عمل را حضرت دلالت بر گمراهی جهل می‌داند، آنچنان كه در این دو روایت كه در‌پی می‌آید، ملاحظه می‌نماییم.

4) «گفی بلمرء غوایه أن یأمر الناس بما لا یأمر به وینها هم اعمالا ینهی عنه:[30] برای گمراهی انسان همین كافی است كه دیگران را به چیزی امر كند كه خود، بدان عمل نمی‌كند و دیگران را از چیزی نهی كند كه خود از آن دست نمی‌كشد.»

5) «كفی بالمرء جهلاً أن ینكر علی الناس ما یأتی مثله:[31] در نادانی انسان همین بس است كه مردم را از كاری باز دارد كه خودش همان را انجام می‌دهد». بیاناتی این چنین رسا و بلیغ، عدم التزام شخص را به اوامر و نواهی خود، ناشی از گمراهی و جهل انسان می‌داند. به راستی بدترین خصلتی كه ممكن است آدمیب داشته باشد، همین است كه خودش اهل معروف و تارك منكر نیست، ولی دیگران را این‌گونه می‌خواهد. آن حضرت تعابیر ارزنده دیگری نیز در این خصوص دارند.

6) «كن بالمعروف آمرا و عن المنكر ناهیاً و بالخیر عاملاً و للشر مانعاً:[32] آمر به معروف و ناهی از منكر باش، همچنین عامل به خیر(معروف) و تارك(مانع) شر و منكر باش». امام پس از واجب نمودن امر به معروف و نهی از منكر، بلافاصله می‌خواهد كه انسان نسبت به خیر یا معروف عامل، و نسبت به شر یا منكر، تارك و مانع باشد. در كلامی دیگر آن حضرت همین نكته را به بیانی دیگر تشریح می‌فرمایند.

7) مكن عاملاً بالخیر ناهیاً عن الشر منكراً شیمه‌الغدر:[33] عامل به خیر، ناهی شر و انكار‌كننده‌ی شیوه‌ی نیرنگ باش».

8) «كن آمراً بالمعروف و عاملاً به ولا تكن ممن یأمر به ولا یعمل به فتبوء یأثمه و تتعرض لمقت ربه:[34] آمر و عامل به معروف باش و از كسانی نباش كه به معروف امر می‌كنند، ولی به آن عمل نمی‌نمایند؛ چراكه در این صورت دچار گناه شده و سخط و خشم خداوند را نصیب خود گردانیده‌ای». در صورتی كه آمر به معروف عامل به معروف نباشد، مرتكب گناه و معصیت گردیده و سخط و نارضایتی و خشم خداوند را برای خودش خریده است. در ‌واقع امر به معروف به همراه عمل به آن ارزشمند است و چناچه عمل، همراهش نباشد، مجازات و عقاب الهی را در‌پی خواهد داشت.

9) مو الا للذكر لاهلاً ... و یأمرون بالقسط و یأتمرون به و ینهون عن‌المنكر و یتناهون عنه:[35] اهل ذكر كسانی هستند كه ... امر به قسط می‌كنند و خود نیز بدان عاملند، از منكر نهی می‌كنند و خود نیز از آن دوری می‌جویند». می‌بینیم كه ائتمار و تناهی از صفات «اهل ذكر» به حساب می‌آید و آنان را كه این‌گونه نباشند، باید اهل غفلت و ناآگاهی دانست كه روایت‌های قبل به خوبی نمایانگر این امر می‌باشد.

10) «لا تكن ممن ... ینهی و لا ینتهی و یأمر بما لا یأتی:[36] از جمله كسانی نباش كه نهی می‌كنند. ولی خود از آن دست برنمی‌دارند و امر می‌كنند اما خود عمل نمی‌كنند». این روایت و روایت بعدی همانند پاره‌ای از روایت‌های گذشته انسان را نهی می‌كند از اینكه امر به معروف و ناهی از منكر باشد، ولی در عین ‌حال خودش به معروف عمل نكند و از كار زشت و منكر دست بر ندارد:

11) «لا تكن ممن ... یحب‌الصالحین و لا یعمل عملهم و یبغض المذنبین و هو احدهم:[37] از جمله كسانی نباش كه صالحان را دوست دارند، ولی همانند آنان عمل نمی‌كنند و از گناهكاران خشمگین‌اند ولی خود یكی از آنان می‌باشند».

12) «من نصب نفسه ‌للناس اماماً فعلیه أن بیدأ بتعلیم نفسه قبل تعلیم غیره ولیكن تأدیبه بسیرته قبل تأدیبه بلسانه. و معلم نفسه احق بالاجلال من معلم الناس و مؤدبهم:[38] كسی كه خود را امام و مقتدای دیگران می‌داند، باید قبل از اینكه به تعلیم دیگران بپردازد، خود را تعلیم بدهد و تربیت كردنش به وسیله سیرتش باشد نه با زبان؛ كسی كه معلم خودش باشد، سزاوارتر است كه گرامی داشته شود تا كسی كه معلم و مربی دیگران است». در این بیان حضرت علی(ع) تعلیم نفس را مقدم بر تعلیم دیگران می‌داند و بر همین اساس می‌فرماید: باید تأدیب و اصلاح دیگران به وسیله‌ی سیره‌ی عملی باشد نه به وسیله زبان.

13) «و انهوا عن المنكر و تناهوا عنه فانما امرتم بالنهی بعد التناهی:[39] نهی از منكر كنید و خود نیز از آن بپرهیزید. همانا نهی از منكر بر شما واجب شده است بعد از تناهی(ترك منكر)». امام(ع) تناهی و ترك منكر را مقدم بر نهی از منكر می‌داند. لذا انسان باید اول خودش را اصلاح نماید، سپس همت به اصلاح دیگران بگمارد؛ چراكه در غیر این صورت اقدامش تأثیر مطلوب را نداشته و نمی‌تواند دیگران را اصلاح نماید.

14) «من لا یصلح نفسه لا یصلح غیره:[40] كسی كه خودش را اصلاح نكند دیگران را نیز اصلاح نخواهد كرد». در پایان بیانی را از آن حضرت می‌آوریم كه نسبت به سخنان قبل، از شدت بیشتری برخوردار می‌باشد و در آن، آمرین به معروف را كه تارك آن هستند و همچنین ناهیان از منكر را كه عامل به منكرند، مورد نفرین قرار می‌دهد و درخواست لعن خداوند را برای آنان می‌نماید.

15) «و لعن‌الله الامرین بالمعروف التاركین له و الناهین عن المنكر العاملین به:[41] خداوند لعنت كند كسانی را كه امر به معروف می‌كنند، ولی تارك آنند و نهی از منكر می‌نمایند، ولی عامل به آن هستند». این فریاد امیرالمؤمنین به دنبال سخنان درد‌‌مندانه‌ دیگری است كه آن را در گفتار دیگر تحت عنوان «آثار ترك امر به معروف و نهی از منكر» بیان خواهیم داشت؛ آنجا كه می‌فرماید: «فساد در همه‌ جا آشكار شده است ولی نهی‌كننده‌ای نیست كه اوضاع را تغییر بدهد و باز‌دارنده‌ای كه خود را نیز باز دارد، پیدا نمی‌شود. آیا این‌گونه می‌خواهید كه مجاور و همنشین خداوند شوید در منزلگاه قربش؟ و این‌گونه می‌خواهید كه اولیای الهی شوید در نزد او؟ هرگز! خداوند را نمی‌توانید در مورد بهشتش گول بزنید و رضای خداوند جز با طاعت به دست نمی‌آید».[42]

ب ـ آثار، بركات و پاداش امر به معروف و نهی از منكر:
علاوه بر فضایل ذكر شده در مبحث قبل، مولای متقیان برای امر به معروف و نهی از منكر آثار و پیامدهای مباركی را ذكر می‌نماید كه اینها هم همانند احادیث قبلی ضمن این‌كه بیانگر اهمیت فراوان این دو فرضیه مقدس می‌باشند، از زاویه‌ای دیگر به این دو فرضیه می‌پردازند.

1) و أمر بالمعروف تكن من أهله:[8] امر به معروف كن تا از اهل معروف باشی». برابر این روایت، كه حضرت آن را خطاب به فرزند گرامی‌اش امام حسن مجتبی علیه‌السلام نوشته‌اند، از جمله آثار مثبت امر به معروف آن است كه شخص «آمر»، در زمره‌ی افراد نیكوكار جامعه قرار می‌گیرد؛ به عبارت دیگر، اولین فایده‌ی امر به معروف، به خود امر‌كننده می‌رسد؛ چراكه طبعاً انسان خردمندی كه به اصلاح دیگران همت می‌گمارد و آنان را به كارهای نیك فرا می‌خواند، در وهله‌ی اول خودش از آن متأثر می‌شود و آن را به كار می‌بندد. در نتیجه امر به معروف، خودش را هم تعلیم و آموزش می‌دهد و از خطاها و اشتباهات احتمالی خودش نیز جلوگیری می‌نماید. البته اگر چنین نباشد و از پند و اندرزهایی كه به دیگران می‌دهد، خودش استفاده ننماید و به آنها بی‌توجه باشد، سخت مورد سرزنش امیرالمؤمنین است. شرح این نكته را در مباحث آینده بالاخص در مبحث عامل بودن و ناهی باز خواهیم گفت.

2) «من أمر بالمعروف شد ظهور امیرالمؤمنین.[9] كسی كه امر به معروف نماید، به مؤمنان پشت‌گرمی دهد». یكی از آثار مترتب بر امر به معروف، محكم نمودن دل مؤمنان و ایجاد پشتوانه برای آنان است تا كسی جرأت تعرض به حدود خداوند و زیر پا گذاشتن فرمان‌های الهی را به خود ندهد و نتواند در بین مؤمنان فساد و تباهی ایجاد نماید.

3) «من نهی عن‌المنكر ارغم انوف الفاسقین(او الكافرین و المنافقین):[10] كسی كه نهی از منكر كند بینی فاسقان(یا كافران و یا منافقان) را به خاك مالیده است». در عبارت اصول كافی كه اندكی با نهج‌البلاغه و غرر‌الحكم تفاوت دارد، آمده است:

4) «و من نهی عن المنكر ارغم أنف المنافق و أمن كیده:[11] كسی كه نهی از منكر كند، بینی منافق را به خاك می‌مالد و از كید و نیرنگش در امان است». این دو عبارت نیز یكی دیگر از بركات فریضه امر به معروف و نهی از منكر بالاخص دومی را نشان می‌دهند و بر اساس آن، دشمنان(اعم از منافق، كافر و یا فاسق) ناكام مانده و انسان ناهی از منكر، از مكر و حیله‌ی منافقان در امان خواهد بود.

5) ممن كن فیه ثلاث سلمت له الدنیا و الاخره: یأمر بالمعروف و یأتمر به و نهی عن المنكر و ینتهی عنه و یحافظ علی حدود‌الله جل و علا:[12] هركس كه سه خصلت در او باشد، از شر دنیا و آخرت در امان است: امر به معروف كند و خودش نیز بدان عامل باشد، نهی از منكر كند و خودش نیز تارك آن باشد و حدود خداوند جل و علا را محافظت نماید». قسمتی از مفاهیم این حدیث شریف كه به اقامه و حفظ حدود و نیز عامل بودن آمر و ناهی برمی‌گردد در هنگام بحث از عنوان‌های یاد شده مجدداً مورد بحث قرار خواهد گرفت. آنچه در اینجا مد‌نظر ماست، یك بخش از این روایت است كه همانا امر به معروف و نهی از منكر می‌باشد و براساس این حدیث، از جمله آثار و پاداشی كه به آمر و ناهی می‌رسد، سلامت دنیا و آخرت است.

6) «إن الامر بالمعروف و النهی عن المنكر ... یضاعفان الثواب و یعظمان الاجرو.[13] همانا امر به معروف و نهی از منكر ثواب را مضاعف و اجر و پاداش را فراوان می‌كنند.» این گفتار نیز مبین اجر و ثوابی است كه به آمر و ناهی داده خواهد شد و پاسخ رد به كسانی است كه می‌پندارند امر به معروف و نهی از منكر موجب خطر جانی و یا ضرر مالی می‌شود. متن كامل این روایت كه در‌بر گیرنده‌ی نكات مهم دیگری نیز هست، به همراه روایت‌های مشابه دیگر در مبحث «علت ترك امر به معروف و نهی از منكر» و نیز مبحث «امر و نهی نمودن حكام و خواص» خواهد آمد. از جمله آثار و فواید دیگری كه در كلام امیر مؤمنان برای امر به معروف و نهی از منكر آورده شده است این است كه: امر به معروف و نهی از منكر موجب قوام شریعت می‌گردد. متن این روایت را در حدیث شماره سه آوردیم. با بررسی اقوال مطرح شده، این آثار و نتایج به سبب اجرای امر به معروف و نهی از منكر حاصل می‌گردد.

گفتار فتار اول ـ اهمیت امر به معروف و نهی از منكر

الف ـ فضیلت امر به معروف و نهی از منكر
امر به معروف و نهی از منكر از منظر علی علیه‌السلام، با فضیلت‌ترین اعمال بندگان خداوند، غایت دین، قوام شریعت، خلق الهی و بالاتر از جهاد در راه خدا معرفی شده است. سخنان بسیار نغز و گهر‌باری از آن حضرت در این خصوص به ثبت رسیده است كه در ادامه و نیز در بخش‌های دیگر این مقاله به تناسب بیان خواهد شد. در اینجا چند روایت كه به تنهایی بیانگر ارزش و برتری این دو فرضیه نسبت به سایر واجبات است، ارائه می‌گردد.

1) «الامر بالمعروف افضل اعمال الخلق:[1] امر به معروف با فضیلت‌ترین اعمال خلق خداست». این گفتار كه اطلاق نیز دارد، امر به معروف را نسبت به همه اعمال و كردار بندگان خدا، برتر و با فضیلت‌تر معرفی نموده است و به تنهایی ارزش والای این فرضیه را اثبات می‌نماید. در جای دیگر، حضرت امر به معروف و نهی از منكر را غایت و هدف نهایی دین دانسته است:

2) «غایه‌الدین الامر بالمعروف و النهی عن المنكر و اقامه الحدود:[2] غایت دین، امر به معروف و نهی از منكر و اقامه حدود است». در اینجا سه عنصر «امر به معروف»، «نهی از منكر» و «اقامه‌ی حدود» كه همگی در یك راستا و هدف می‌باشند، غایت و منتهای هر دینی از جمله دین مبین اسلام دانسته شده است. این حدیث نیز به خوبی نشانگر اهمیت و ارزش امر به معروف و نهی از منكر است. قریب به همین معنا را امیر‌مؤمنان با تعبیری دیگر چنین بیان داشته‌اند:

3) «قوام الشریعه الامر بالمعروف و النهی عن المنكر و اقامه الحدود:[3] برپایی شریعت به وسیله امر به معروف و نهی از منكر و اقامه حدود ممكن است». سه عنصر ذكر شده، از طرفی «غایت دین» و از یك طرف «قوام شریعت» محسوب می‌شوند. در خصوص ارتباط این سه فرضیه با همدیگر در گفتار مولای متقیان، موارد دیگری بیان شده است كه در بخشی جداگانه(امر به معروف و نهی از منكر و اقامه‌ی حدود) درباره آن بیشتر توضیح داده خواهد شد. علی علیه‌السلام، در كلامی دیگر امر به معروف و نهی از منكر را دو «خلق» و صفت خداوند می‌داند.

4) «ان الامر بالمعروف و النهی عن المنكذر لخفقان من خلق‌الله سبحانه:[4] همانا امر به معروف و نهی از منكر دو خلق از اخلاق خداوند سبحان می‌باشند». در این حدیث خداوند متعال نیز «امر به معروف» و «ناهی از منكر» دانسته می‌شود كه خود نشانگر كمال فضیلت و ارزش برای این دو فرضیه می‌باشد. همین فضیلت برای آمران به معروف و ناهیان از منكر كافی است تا مقتدای خود را در این راه مقدس، خداوند تبارك و تعالی بدانند و متوجه باشند كه در چه مسیر مقدس و مهمی قدم برمی‌دارند.

5) «و ما اعمال البر كلها و الجهاد فی سبیل‌الله عند الامر بالمعروف و النهی عن المنكر الا كنفثه فی بحر لجی:[5] تمام كارهای نیك و حتی جهاد در راه خدا، در مقابل امر به معروف و نهی از منكر چیزی نیست مگر به اندازه رطوبتی كه از بخار دهان خارج می‌شود در برابر دریایی مواج و پهناور» «ثفئه» مقدار آب كمی است كه از دهان خارج می‌شود و از «تف» كمتر است. همچنین به معنی لعاب دهان و نیز رطوبت كمی كه در بخار دهان وجود دارد آمده است.[6] «لج» آب زیاد و موج دریا است و «بحر لجی» به معنی دریایی پر موج و پهناور است.[7] بنابراین، از دید آن حضرت ارزش و فضیلت امر به معروف و نهی از منكر نه تنها از هر عمل و فریضه دینی دیگر بالاتر و برتر می‌باشد، بلكه بر اساس سخنان ایشان چنانچه همه اعمال دیگر را در یك كفه ترازو قرار دهند و امر به معروف و نهی از منكر را در كفه‌ی مربوط به امر به معروف و نهی از منكر سنگین‌تر خواهد بود. بالاتر از آن اینكه، در این مقایسه و موازنه، ارزش و مقدار همه اعمال نیك در مقابل یكی از آنها كه امر به معروف و نهی از منكر است، بطور خارق‌العاده‌ای سبك‌تر و پایین‌تر است؛ چراكه نسبت میان آن‌ها، مانند نسبت قطره‌ی آب است در مقابل دریا.

قسمت های بعدی این بیانات هر دو روز یکبار منتشر خواهد شد.

قبلا هم تذكر دادهام كه دولت غاصب اسرائيل با هدف هايي كه دارد براي اسلام و ممالك مسلمين خطر عظيم دارد و خوف آن است كه اگر مسلمين به آنها مهلت دهند، فرصت از دست برود و جلوگيري از آنها امكان پذير نشود و چون احتمال خطر متوجه به اساس اسلام است لازم است بر دول اسلامي بخصوص و بر ساير مسلمين عموما كه رفع اين ماده فساد را به هر نحو كه امكان دارد بنمايند و از كمك به مدافعين كوتاهي نكنند و جايز است از محل زكوات و ساير صدقات در اين امر مهم حياتي صرف نمايند.
پاسخ امام خميني به گروهي از فدائيان ، صحيفه نور ، ج 1 ، 4/6/47 ،صص 45-144

چكیده:

«امر به معروف» و «نهی از منكر» دو فرضیه بزرگ و دو فرع از فروع ده‌گانه دین مبین اسلام محسوب می‌شوند. گذشته از عنایت خاص قرآن كریم به این موضوع و نیز سیره‌ی نظری و عملی پیامبراكرم(ص) و دیگر اولیای دین، در نگاه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام امر به معروف و نهی از منكر جایگاه ممتاز و ویژه‌ای دارد. آن حضرت امر به معروف و نهی از منكر را عنایت دین، قوام شریعت و با فضیلت‌ترین اعمال بندگان خدا توصیف می‌نماید كه حتی از جهاد در راه خداوند نیز بالاتر است. از دیدگاه آن حضرت این دو فرضیه بركات فراوانی در جامعه اسلامی به دنبال دارد و در مقابل ترك آنها مستوجب نزول بلا و خطرات زیادی است. مراتب سه‌گانه امر و نهی(قلبی، لسانی، یدی) خصوصیات آمر و ناهی، رابطه امر به معروف و نهی از منكر با جهاد و اقامه حدود و نیز لزوم نصیحت كردن و نصحیت پذیرفتن، همچنین فضیلت امر و نهی عوام نسبت به خواص، و رعایا نسبت به حكام، از دیگر فرازهای بیانات علوی در تبیین جایگاه و ارزش امر به معروف و نهی از منكر است.

پیشگفتار
امام علی علیه‌السلام: «و ما اعمال البر كلها و الجهاد فی سبیل‌الله عندالامر بالمعروف و النهی عن المنكر الا كنفثه فی بحر لجی»: تمام كارهای نیك و حتی جهاد در راه خدا، در مقابل امر به معروف و نهی از منكر به اندازه‌ی آب دهانی در مقابل دریایی پهناور بیش نیست!» دو فرضیه‌ی امر به معروف و نهی از منكر كه هر دو جزء فروع ده‌گانه دین مبین اسلام می‌باشند، آنچنان جایگاه والایی در شرع مقدس اسلام دارند كه در حدود 30 آیه از آیات قرآن كریم با الفاظ و عبارات مختلف در خصوص آن‌ها نازل گردیده است. علاوه بر آن، در سخنان معصومین علیهم‌السلام، در خصوص آن‌ها نكات فراوانی بیان گردیده كه در منابع و متون معتبر حدیث ما ثبت و ضبط شده است. فقها و محدثین نیز در كتاب‌های خود هر یك بابی را تحت این عنوان باز كرده و درباره‌ی آن مطالب ارزنده‌ای را نگاشته‌اند. در اهمیت و منزلت این دو فرضیه همین بس كه جزء فروع دین شمرده شده‌اند.

با این حال، با كمال تأسف باید اذعان نمود كه آن‌طور كه شایسته است در قرون و اعصار مختلف تاریخ اسلام، این دو فرضیه، اولاً زوایا و ظرایف و نیز مسائل مختلف آن‌ها به عنوان دو واجب شرعی به خوبی بیان نگردیده است و ثانیاً به خوبی اجرا نشده؛ تا جایی كه امروزه و بالاخص پس از پیروزی انقلاب پربركت جمهوری اسلامی ایران، از آن‌ها به عنوان دو فرضیه‌ی «فراموش شده» یاد می‌شود و برای به جریان افتادنشان «ستاد احیای امر به معروف و نهی از منكر» تأسیس گردیده است. امر به معروف و نهی از منكر از دیدگاه و منظر امام علی علیه‌السلام، جلوه‌ای دیگر و جایگاهی ویژه دارد. در میان كلمات، نامه‌ها و سخنان به جای مانده از آن حضرت، اشارات و توجهات خاصی به این موضوع وجود دارد. بر همین اساس، و با عنایت به این نكته كه سال جاری به نام سال سیره‌ی علوی نامیده شده است، بر آن شدیم تا مجموعه‌ای از نظریات و دیدگاه‌های آن حضرت را در خصوص این دو فرضیه بزرگ گرد آورده و پس از دسته‌بندی به شرح و بیان آنها در حد وسع و توان خود بپردازیم. این نوشتار پس از مقدمه تحت عنوان‌های ذیل دسته‌بندی و تدوین شده است:

1) اهمیت امر به معروف و نهی از منكر؛

2) وجوب امر به معروف و نهی از منكر؛

3) شرایط و خصوصیات آمر و ناهی؛

4) مراتب امر به معروف و نهی از منكر؛

5) ترك امر به معروف و نهی از منكر؛

6) امر به معروف و نهی از منكر و اقامه حدود؛

7) امر به معروف و نهی از منكر و جهاد؛

8) امر به معروف و نهی از منكر و نصیحت؛

9) امر به معروف و نهی از منكر عامه نسبت به خاصه و حكام؛

بعضی از عنوان‌های كلی فوق دارای موضوعات جزیی نیز می‌باشند كه حسب مورد به آنها پرداخته خواهد شد. در پایان مباحث نیز ان‌‌شاء‌الله خلاصه و نتیجه بحث به اختصار مرور خواهد گردید. امید آن‌كه این قدم كوتاه مورد قبول درگاه خداوند متعال و عنایت ویژه مولای متقیان در سالی كه به نام زیبای آن انسان بزرگ مزین گردیده است، واقع شود و ره توشه‌ای برای نگارنده‌ی این نوشتار باشد. به امید خدا در هر دوروز یکی از موضوعات جزیی فوق در اختیار شما شیفتگان مولای متقیان قرار خواهد گرفت.

براي من يك مطلب به شكل معماست و آن اين است كه همه دول اسلاميه و ملت هاي اسلام مي دانند كه درد چيست ، مي دانند كه دستهاي اجانب در بين است كه اينها را متفرق از هم بكند ، مي بيند كه با اين تفرقه ها ضعف و نابودي نصيب آنها مي شود ، مي بينند كه دولت پوشالي اسرائيل در مقابل اسرائيل ايستاده كه اگر مسلمين مجتمع بودند هر كدام يك سطل آب به اسرائيل مي ريختند او را سيل مي برد ، معذالك در مقابل او زبون هستند ، معما اينست كه با اين كه اينها را مي دانند، چرا به علاج قطعي كه ان اتحاد و اتفاق است روي نمي آورند؟ چرا توطئه هايي كه استعمارگرها براي تضعيف آنها به كار مي برند، آنها توطئه ها را خنثي نمي كنند؟ آيا اين معما چه وقت بايد حل شود ؟ و پيش كي بايد حل بشود؟ اين توطئه ها را كي بايد خنثي كند غير از دولت هاي اسلام و ملت هاي مسلمين ؟ اين معمايي است كه شما اگر جوابي داريد و حل كرديد ، اين معما را به ما هم تذكر بدهيد.
بيانات امام خميني (ره) در ديدار با وزير خارجه سوريه ، صحيفه نور ،ج 8 ،25//58 ، ص 236 - 235

خداوند متعال در آیه 53 سوره زمر در مورد بخشش گناهان می‌فرماید: اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‏ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد که خدا همه گناهان را مى‏آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است.

قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ. زمر/53

ابن عباس در شان نزول این آیه می‌گوید: وحشى- قاتل حمزة- نزد پيغمبر (ص) آمد و عرض كرد: اى محمد (ص) پناه مى‌خواهم، مرا پناه ده، تا كلام خدا را بشنوم، نبى اكرم (ص) فرمود: من دوست دارم كه تو را نزد خود نبينم، حال كه از من پناه خواستى و پناه آورده‏اى، نزد من باش تا كلام خدا را بشنوى. وحشى گفت: به خدا مشرك بودم و نفسى را كه اللّه كشتن او را حرام كرده است كشتم و زنا هم كرده‏ام، آيا خداوند توبه مرا مى‏پذيرد؟ پيغمبر گرامى (ص) سكوت كرد، تا اين كه اين آيه نازل شد: «وَ الَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ  إِلَّا بِالْحَقِّ وَ لا يَزْنُونَ‏  ...» تا آخر آيه. حضرت رسول (ص) اين آيه را براى او تلاوت فرمود. وحشى عرض كرد: من در آيه شرطى مى‏بينم. شايد من عمل صالحى انجام ندهم، من نزد شما هستم تا كلام خدا را بشنوم، آيه: «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ ... نساء/ 51» (يعنى: اللّه كسى را كه به او شرك آورد، نمى‏آمرزد و جز شرك را اگر خواهد مى‏آمرزد) را فرو فرستاد. حضرت او را خواند و اين آيه را براى او تلاوت فرمود.